Batteries Falling From Space: आपण आपल्या डोक्याच्या वरतील अंतराळात घडणाऱ्या एका अनोख्या घटनेबद्दल जाणून घेणार आहोत. आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर (International Space Station – ISS) वापरलेल्या जुन्या बॅटरी पृथ्वीच्या वातावरणात अनियंत्रित रीत्या प्रवेश करत आहेत. ही घटना ऐतिहासिक असून, या बॅटरी जळून खाक होण्याची शक्यता असली तरी, अंतराळात तरंगणारा कचरा (Space Debris) हा एक गंभीर मुद्दा आहे हे या घटनेवरून अधोरेखित होते.
Table of Contents
Batteries Falling From Space: अंतराळ स्थानकावर बॅटरी
आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक हे पृथ्वीच्या आजू बाजूने फिरणारे एक कृत्रिम उपग्रह (Satellite) आहे. त्यावर अंतराळवीर (Astronauts) राहून वैज्ञानिक संशोधन करतात. या स्थानकावर विजेची गरज भागविण्यासाठी मोठ्या बॅटरी वापरल्या जातात. थोड्या कालावधीनंतर, या बॅटरीची क्षमता कमी होते आणि त्यांची जागा नवीन बॅटरी घेतात. जुन्या बॅटरी अंतराळात सोडून दिल्या जात नाहीत तर नियंत्रित रीत्या पृथ्वीच्या वातावरणात आणल्या जातात. पृथ्वीच्या वातावरणाचा घर्षणामुळे (Friction) या बॅटरी जळून खाक होतात आणि त्यांचे तुकडे पृथ्वीवर पडण्यापूर्वीच नष्ट होतात.
ह्या घटनेत काय खास आहे?
पृथ्वीच्या वातावरणात प्रवेश करणाऱ्या बॅटरी थोड्या वेगळ्या आहेत. या बॅटरी नेहमीच्या पद्धतीने नियंत्रित रीत्या जळण्याऐवजी अनियंत्रित रीत्या (Uncontrolled Re-Entry) वातावरणात प्रवेश करत आहेत. याचा अर्थ असा आहे की, या बॅटरी नेमके कोठे आणि कधी जळून खाक होतील याचा अंदाज लावणे कठीण आहे.
पृथ्वीवर धोका तर नाही ना?
अधिकारी संस्थांच्या म्हणण्यानुसार, या बॅटरी जळून खाक होण्याची जास्तीत जास्त शक्यता आहे. त्या पृथ्वीवर मोठ्या प्रमाणात येऊन पडण्याची शक्यता नाही. जरी काही तुकडे जळून न राहिले तरी ते पृथ्वीच्या विरळ हवेत (Thin Atmosphere) इतके गरम होतील की जमीनीवर येण्यापूर्वीच नष्ट होतील.
अंतराळातील कचरा – एक वाढती समस्या
जसा जसा अंतराळातील मानवीय प्रयत्न वाढत आहेत, तसा तसा अंतराळात कचऱ्याचे प्रमाणही वाढत आहे. निनावी उपग्रह (Inactive Satellites), रॉकेट्सचे तुकडे (Rocket Parts) आणि जुन्या अंतराळयानांमुळे (Old Spacecrafts) ही समस्या निर्माण झाली आहे. हे अवशेष पृथ्वीच्या कृत्रिम उपग्रहांना आणि आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकाला (ISS) धोकादायक ठरू शकतात. या टक्करने (Collision) मोठे नुकसान होऊ शकते.
उदाहरणार्थ, 2013 मध्ये, नष्ट झालेल्या चिनी उपग्रह Fengyun 1C चे अवशेष BLITS नावाच्या छोट्या रशियन लेसर-रेंजिंग रेट्रोरिफ्लेक्टर उपग्रहाशी आदळले. या दुर्घटनेत हजारो छोटे तुकडे निर्माण झाले जे आता अंतराळात फिरत आहेत. हे छोटे तुकडे इतके वेगाने फिरत असतात की ते एखाद्या उपग्रहाच्या वाटी आल्यास मोठे नुकसान करू शकतात.
अंतराळातील कचऱ्याचे आर्थिक परिणाम
अंतराळातील कचरा फक्त उपग्रहांनाच नाही तर आर्थिक व्यवस्थेवर (Economy) ही परिणाम करतो. कार्यरत उपग्रह हे दळणवळण, हवामान अंदाज, दूरसंचार आणि GPS सारख्या अनेक महत्वाच्या सेवा पुरवतात. जर एखादा उपग्रह अंतराळातील कचऱ्यामुळे नष्ट झाला तर या सेवा प्रभावित होतात आणि त्यामुळे आर्थिक नुकसान होते.
Batteries Falling From Space: निष्कर्ष
आज पृथ्वीच्या वातावरणात प्रवेश करणाऱ्या बॅटरीची घटना ही एक wake-up call आहे. अंतराळातील कचऱ्याची समस्या सोडवणे आवश्यक आहे जेणेकरून भविष्यात अंतराळ संशोधनावर आणि पृथ्वीच्या कृत्रिम उपग्रहांवर त्याचा विपरीत परिणाम होणार नाही. आंतरराष्ट्रीय सहकार्याने आणि नवन्या तंत्रज्ञानाच्या आधारे ही समस्या हाताळता येऊ शकते. अंतराळातील जबाबदार आचरण आणि धोरणांच्या आधारे आपण येणार्‍या पिढ्यांसाठी स्वच्छ आणि सुरक्षित अंतराळाची हमी घेऊ शकतो.