बदलत्या जगात ऊर्जा हा सर्वात महत्वाचा प्रश्न बनत चालला आहे. या प्रश्नाचं उत्तर शोधण्यासाठी विज्ञान क्षेत्रात सतत संशोधन सुरु आहे. या शर्यतीत आता कृत्रिम बुद्धिमत्तेने (AI) मागील सर्व विक्रम मोडीत काढले आहेत. मायक्रोसॉफ्ट आणि पॅसिफिक नॉर्थवेस्ट नॅशनल लॅबोरेटरी (PNNL) च्या संयुक्त संशोधनातून लिथियमवर अवलंबून नसलेल्या नवीन बॅटरी मटेरियलची निर्मिती करण्यात यश आलं आहे. ही बातमी सर्वच पर्यावरणस्नेही आणि तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रात काम करणाऱ्यांसाठी आशादायक आहे.
लिथियम आयन बॅटरी हे सध्या सर्वाधिक वापरले जाणारे रिचार्जेबल बॅटरी आहेत. मात्र, लिथियमची मर्यादित उपलब्धता आणि वाढती किंमत ही मोठी आव्हानं आहेत. त्यामुळे लिथियमवर अवलंबून नसलेल्या पर्यायी बॅटरी मटेरियलचा शोध शास्त्रज्ञांच्या प्राधान्यांमध्ये होता.
या आव्हानात्मक शोधात कृत्रिम बुद्धिमत्तेने (AI) महत्वाची भूमिका बजावली आहे. मायक्रोसॉफ्टच्या अझ्योर क्वांटम एलिमेंट्स या प्रगत तंत्रज्ञानाचा वापर करून शास्त्रज्ञांनी ३२ दशलक्ष संभाव्य अजैविक मटेरियल्सची तपासणी केवळ ८० तासांत पूर्ण केली. या तपासणीतून १८ सर्वाधिक आशादायक पर्याय निवडण्यात आले. या निवडलेल्या मटेरियल्सवर पुढील संशोधन करण्यात आलं आणि त्यातून एक आगामी पिढीच्या बॅटरीसाठी सर्वोत्तम पर्याय निश्चित झाला.
हे नवीन मटेरियल सोडियम, लिथियम, यिट्रिअम आणि क्लॉराइड आयन्स पासून बनलेलं आहे. या मिश्र धातू क्लोराइडमध्ये लिथियमचा सध्या वापरल्या जाणाऱ्या बॅटरीपेक्षा ७०% कमी आहे. त्यामुळे या नवीन बॅटरीची किंमत कमी होण्याची आणि पर्यावरणाचा कमी बिघाड होण्याची शक्यता आहे.
कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा वापर करून केवळ काही तासांत अशाप्रकारचे परिणाम मिळवणे ही खरोखरी क्रांती आहे. पारंपारिक संशोधन पद्धतींमध्ये दशकांहून अधिक वेळ लागणारा हा शोध आता AIच्या मदतीने झपाटक्याने पूर्णत्वास आला आहे. या नवीन बॅटरी मटेरियलच्या शोधाचा इलेक्ट्रिक वाहनांसारख्या क्षेत्रावर दूरगामी परिणाम होण्याची शक्यता आहे. लिथियमची कमी आवश्यकता आणि कमी किंमत यामुळे इलेक्ट्रिक वाहनांची किंमत कमी होऊ शकते.
मात्र, या नवीन बॅटरीच्या व्यापारीकरणाआधी काही आव्हानं आहेत. या नवीन मटेरियलच्या मोठ्या प्रमाणात उत्पादनाची पद्धत अद्याप विकसित झालेली नाही. त्याचबरोबर या बॅटरीची क्षमता आणि आयुष्य सध्याच्या लिथियम आयन बॅटरीइतके चांगले असेल याचीही शाश्वती नाही. या आव्हानांवर मात करण्यासाठी पुढील संशोधन आणि विकासाची गरज आहे.
संपूर्ण विचार करता, कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा वापर करून लिथियममुक्त नवीन बॅटरी मटेरियलचा शोध ही एक मोठी उपलब्धी आहे. ही एक आशावादी बातमी असून, भविष्यात पर्यावरणस्नेही आणि किफायतशीर बॅटरीज निर्मितीच्या दिशेने मोठं पाऊल ठरू शकते.